Międzynarodowa konferencja „Biskupi w strefie bałtyckiej w XII-XVI w. Między duszpasterstwem a pragnieniem władzy”
Kulice (Międzynarodowy Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Szczecińskiego
20.-22.10.2022
W 1. poł. XVI w. pomorski kronikarz Tomasz Kantzow (ok. 1505-1542) napisał przy okazji zastąpienia biskupa kamieńskiego Wilhelma (1244-1251) przez przedstawiciela rodu hrabiowskiego z Turyngii, Hermana von Gleichena (1255-1288/1289): Zaś wkrótce zobaczymy, kiedy biskupstwo dzięki szczodrości książąt i innych pobożnych chrześcijan wzrosło, jak biskupi z czasem podjęli się również spraw świeckich, wojen, sojuszy i tego rodzaju spraw, zaś przez to nie interesowali się wielce religią. Kantzow uchwycił podwójną naturę urzędu biskupiego w średniowieczu, która powstaje poprzez powiązanie obowiązków kościelnych i elementów charakterystycznych dla władzy świeckiej. W centrum zainteresowania konferencji znajdują się biskupi z ich „polami działania”, którzy funkcjonowali i rozwijali swoją aktywność w strefie bałtyckiej od XII w. do początku reformacji. Koncept „pola działania” (w historiografii niemieckiej zdefiniowany poprzez pojęcie „Handlungsspielraum”), który był dotąd stosowany głównie w odniesieniu do świeckich eksponentów władzy (Oliver Auge), można również po odpowiedniej modyfikacji wykorzystać do zbadania szans i barier aktywności hierarchów kościelnych w kontekście wewnętrznych i zewnętrznych aspektów ich władztwa, w tym również lokalnych i regionalnych układów władzy (Frederieke Maria Schnack).Podczas konferencji zostaną scharakteryzowane możliwości działania biskupów w rozmaitych obszarach, uwzględniając przy tym najważniejsze i zróżnicowane czynniki oraz uwarunkowania, w tym pełne napięć budowanie panowania we własnym biskupstwie (relacje biskupów z kapitułą katedralną, rycerstwem diecezji i miastami katedralnymi), aktywność stricte kościelną (poprzez porządkowanie życia kościelnego i rozwój monastycyzmu w diecezji), zasoby gospodarcze, stanowisko wobec innych władców świeckich, miejsce w obrębie Kościoła katolickiego, kwestię pochodzenia rodzinnego i biskupią reprezentację (działalność fundacyjna, praktyki memoratywne, dziejopisarstwo, budownictwo). W ten sposób powstanie w miarę całościowy obraz biskupa jako postaci motywowanej do działania z jednej strony przez duszpasterstwo, zaś z drugiej przez pragnienie władzy. Okres badania uwzględniony w tematyce konferencji rozciąga się od rozwiniętego średniowiecza do początku reformacji. Pod względem geograficznym przedmiotem referatów będą wszystkie diecezje strefy bałtyckiej i sąsiadujące z nią terytoria Rzeszy Niemieckiej i Polski.
PROGRAM
19.10.2022
18:30 Transfer ze Szczecina do Kulic, parking przed budynkiem Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, ul. Krakowska 71/79
20:00 Kolacja
20.10.2022
8:00 Śniadanie
9:30 Powitanie i wprowadzenie
• Paweł Migdalski
• Agnieszka Szudarek
• Joerg Hackmann
• Nina Gallion
• Rafał Simiński
10:15 Panel I – W kręgu zakonu krzyżackiego
Prowadzenie Rafał Simiński
• Radosław Biskup (Toruń), Episkopat Zakonu Niemieckiego w Prusach w tzw. biskupstwach inkorporowanych (XIII-XVI w.)
• Eva Eihmane (Riga), Doomed to Perpetual Struggle? Relations between Archbishop of Riga Johannes Ambundi (1418-1424) and the Teutonic Order / Skazani na wieczną walkę? Relacje między arcybiskupem ryskim Janem Ambundim (1418-1424) a Zakonem Niemieckim
• Dyskusja
11:45 Przerwa kawowa
12:15 Panel II – Liwonia
Prowadzenie Anti Selart
• Andris Levāns (Riga), Rhetoric of self-portrayal and memoria. The Media Policy of Bishop Nicolaus of Riga (1229/31-1253) and the Quest for Better Rule in Livonia / Retoryka samoprzedstawienia a memoria. Polityka medialna biskupa ryskiego Mikołaja (1229/31-1253) i poszukiwanie lepszego panowania w Inflantach
• Madis Maasing (Tartu), High Nobility and the Episcopal Seats in Livonia / Wyższa szlachta a episkopaty w Inflantach
• Dyskusja
13:45-14:45 Obiad
14:45 Panel III – Skandynawia I
Prowadzenie Felix Biermann
• Mia Münster-Swendsen (Roskilde), Archbishop and Arch-rebel: The Two Faces of Eskil of Lund (c. 1100-1181/2) / Arcybiskup i arcybuntownik: dwie twarze Eskila z Lundu (ok. 1100-1181/2)
• Michał Gniadek-Zieliński (Warsaw), Narodziny lokalnej historiografii jako element polityki ideologicznej biskupów duńskich w XII w. (online)
• Dyskusja
16:15 Przerwa kawowa
16:45 Panel IV – Skandynawia II
Prowadzenie / chair Paweł Migdalski
• Kirsi Salonen (Bergen), Bishop Thomas of Finland: Administrator, politician and sinner / Biskup Tomasz z Finlandii: administrator, polityk i grzesznik
• Kurt Villads Jensen (Stockholm), Troubled Times. Danish Kings and Bishops in the second half of the 13th century / Trudne czasy. Królowie duńscy a biskupi w 2. poł. XIII w.
• Dyskusja
18:15 Przerwa kawowa
18:30 Wykład wieczorny
Prowadzenie – Nina Gallion
• Frederieke M. Schnack (Würzburg), Between the Cathedral Chapter, the Secular Neighbors and the Bishop’s Opponents. The Bishop of Schwerin Melchior von Braunschweig-Lüneburg and his Scope of Action / Między kapitułą katedralną, świeckimi sąsiadami i przeciwnikami biskupa. Biskup Schwerina Melchior von Braunschweig-Lüneburg i jego możliwości działania
• Dyskusja
20:00 Kolacja
21.10.2022
9:00 Śniadanie
10:00 Panel V: Strefa Bałtyku
Prowadzenie Kirsi Salonen
• Anti Selart (Tartu), Bishop as Legate. Legatine Missions of Bishops in the Baltic Sea Region in the Middle Ages / Biskup jako legat. Misje legackie biskupów w regionie bałtyckim w średniowieczu
• Marcin Rafał Pauk (Warszawa), Biskupi, katedry i kanonicy na południowym pobrzeżu Bałtyku. Wokół kontrowersji badawczych na temat tworzenia struktur kościelnych regionu w XII wieku
• Nina Gallion (Mainz), Reign at Risk. The Premature End of Episcopal Careers in the South Baltic Area (12th-15th centuries) / Zagrożone panowanie. Przedwczesny koniec karier biskupich na obszarze południowego Bałtyku (XII-XV w.)
• Dyskusja
12:00 Przerwa kawowa
12:30 Panel VI: Przypadki: Wrocław i Schwerin
Prowadzenie Marcin Pauk
• Ewa Wółkiewicz (Warszawa), Wprowadzić biskupa. Praktyka inauguracji władzy biskupów wrocławskich w XV w.
• Oskar Terš (Greifswald), Konrad Loste, Bishop of Schwerin. Between Charity and Antisemitism / Konrad Loste, biskup Schwerinu. Między dobroczynnością a antysemityzmem
• Dyskusja
14:00 Obiad
15:00 Panel VII: Pomorze
Prowadzenie Marcin Majewski
• Felix Biermann (Szczecin), Bishop Otto of Bamberg and the Elites of Pomerania – Communication Strategies and Scope of Action / Biskup Otto z Bambergu i elity Pomorza – strategie komunikacji i zakres działania
• Katja Hillebrand (Kiel), The Cathedral Choir in Kamień Pomorski. Architecture between Reform and Episcopal Representation / Chór katedry w Kamieniu Pomorskim. Architektura między reformą a biskupią reprezentacją
• Andrzej Janowski (Szczecin), Archeologia o rezydencjach biskupów kamieńskich
• Dyskusja i podsumowanie konferencji
19:00 Kolacja
Link do udziału w konferencji online, za pomocą platformy ZOOM:
https://zoom.us/j/93116790986?pwd=OGhycEo0dHNmbTY3b1RyQS9ZVjI0dz09
Konferencja jest częścią projektu „Morze – Pomorze – Pogranicze – miejscem polsko-niemieckiego dialogu. Transgraniczna sieć współpracy w nauce i edukacji historycznej Nadodrza i strefy bałtyckiej. Das Meer – Pommern – die Grenzregion als Orte des deutsch-polnischen Dialogs. Grenzübergreifendes Netzwerk zur wissenschaftlichen Kooperation und historischen Bildung über Ostsee und Odergebiet“ (numer projektu – INT198). / The conference is part of the project „Morze – Pomorze – Pogranicze – miejscem polsko-niemieckiego dialogu. Transgraniczna sieć współpracy w nauce i edukacji historycznej Nadodrza i strefy bałtyckiej. Das Meer – Pommern – die Grenzregion als Orte des deutsch-polnischen Dialogs. Grenzübergreifendes Netzwerk zur wissenschaftlichen Kooperation und historischen Bildung über Ostsee und Odergebiet“ (Project Number – INT198).
Projekt dofinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). / Das Projekt wird durch die Europäische Union aus Mitteln des Fonds für Regionale Entwicklung (EFRE) finanziert / The Project is financed by the European Union from the European Regional Development Fund (ERDF).